Łączenie źródeł OZE. Potencjał cable pooling w Polsce
Rozwój odnawialnych źródeł energii jest jedną z najpilniejszych potrzeb polskiego systemu energetycznego. OZE ograniczają koszty energii, redukują emisje i oraz zwiększają bezpieczeństwo energetyczne. Jednak, choć zarówno spółki energetyczne, przemysł, samorządy jak i pojedynczy odbiorcy są zainteresowani inwestycjami w OZE, dalszy rozwój nowych, nieemisyjnych źródeł energii stoi pod znakiem zapytania. Jednym z podstawowych problemów są odmowy udzielania mocy przyłączeniowych nowych inwestycji OZE. Aby go rozwiązać, oprócz niezbędnych inwestycji w sieci, potrzebne jest bardziej efektywne wykorzystywanie już istniejącej infrastruktury. Jednym z dostępnych narzędzi jest tzw. cable pooling – czyli umożliwienie łączenia źródeł OZE, co analizujemy w najnowszym raporcie Forum Energii.
Stare i coraz droższe w utrzymaniu elektrownie konwencjonalne stopniowo będą wypadać z systemu. W 2030 r. Polska będzie potrzebowała przynajmniej 50 GW mocy w źródłach wiatrowych na lądzie i fotowoltaice – to o 15 GW więcej niż obecnie prognozuje operator sieci przesyłowych w planach rozwoju. Elektryfikacja transportu, upowszechnienie pomp ciepła oraz rozwój zielonego wodoru będą zwiększać zapotrzebowanie na czystą energię. Oznacza to, że projekty OZE, które do tej pory otrzymały warunki przyłączenia i czekają na realizację w Polsce będą niewystarczające. Dlatego tak ważne jest, by zostały stworzone warunki dla dalszego, dynamicznego rozwoju źródeł odnawialnych.
Tymczasem tylko w 2022 r. odmowy wydania warunków przyłączenia dotyczyły 51 GW mocy OZE. Brak mocy przyłączeniowych jest jednak po części problemem teoretycznym, ponieważ pojedyncze źródła wytwórcze w niewielkim stopniu wykorzystują dostępny limit wyprowadzenia mocy. Ten potencjał może być wykorzystany bardziej efektywnie, jeśli z tej samej infrastruktury mogłoby korzystać jednocześnie kilka źródeł wytwórczych. Tym właśnie jest cable pooling.
Cable pooling to połączenie różnych źródeł wytwórczych OZE (oraz magazynów energii i elektrolizerów) w tym samym węźle przyłączenia o sumarycznej mocy większej niż moc przyłączeniowa. W ten sposób, wykorzystując jedno przyłącze, można połączyć np. farmy wiatrowe i elektrownie słoneczne, które znajdują się blisko siebie. Rozwiązanie z powodzeniem funkcjonuje m.in. w Holandii. Aby umożliwić jego powszechne stosowanie w Polsce, potrzebne są zmiany w prawie.
– Dotychczas moc przyłączeniowa była wykorzystywana w niewielkim stopniu, ponieważ rzadko kiedy występowały warunki atmosferyczne pozwalające na wytwarzanie energii z pełną mocą pojedynczej instalacji. Polskie prawo nie pozwala na łączenie źródeł w obawie przed przekraczaniem mocy przyłączeniowej przez źródła wytwórcze. Jednak generacja ze słońca i wiatru często występują naprzemiennie lub uzupełniają się – do wielkości mocy przyłączeniowej. Dzięki współdzieleniu przyłączeń infrastruktura sieciowa może być wykorzystywana w sposób optymalny – wyjaśnia Tobiasz Adamczewski, Dyrektor Programu OZE w Forum Energii.
Łączenie źródeł nie może prowadzić do przeciążeń w pracy sieci. Badania wskazują jednak, że momentów potencjalnego przekroczenia mocy przyłączeniowej jest w ciągu roku niewiele i można nimi zarządzić, ograniczając pracę źródła lub stosując magazyny energii i elektrolizery. Niemniej istotne jest, aby przy współdzieleniu infrastruktury sieciowej, istniał jeden podmiot, który będzie zobowiązany do utrzymywania warunków mowy z operatorem sieci. Co więcej, otworzenie możliwości łączenia źródeł powinno zobowiązywać dotychczasowych posiadaczy warunków przyłączeniowych do tego, aby sami rozwijali kolejne projekty albo umożliwili taki rozwój kolejnym inwestorom.
Z analizy Forum Energii wynika, że umożliwienie łączenia źródeł pozwoli na rozwój kolejnych 25 gigawatów mocy w źródłach odnawialnych, bez ponoszenia dodatkowych kosztów w rozwój infrastruktury sieciowej. To oszczędność ok. 40 mld zł, które w innym razie musiałyby zostać wydane na nowe moce przyłączeniowe.
Prace nad ustawą umożliwiającą łączenie źródeł OZE właśnie się toczą. Ważne, żeby zostały sfinalizowane jak najszybciej. Celem najnowszego raportu Forum Energii pt. Łączenie źródeł OZE. Potencjał cable pooling w Polsce jest pokazanie, jakimi zasadami takie rozwiązanie powinno się kierować. Jednocześnie pokazujemy jak w polskich warunkach łączenie źródeł we wspólnym punkcie przyłączenia może wesprzeć dalszy rozwój OZE i ograniczyć koszty rozwoju sieci, zwiększając bezpieczeństwo energetyczne kraju.
Autorzy: Tobiasz Adamczewski – Forum Energii; prof. Józef Paska, dr Grzegorz Plewa, Tomasz Chmiel – Enercode,
Współpraca: Julia Ćwiek
Link do Raportu Łączenie źródeł OZE
Źródło: Forum Energii
