– To nie tylko opis ćwierćwiecza historii, ale również próba spojrzenia w przyszłość, ponieważ przed całym sektorem energetycznym ‒ na poziomie europejskim, regionalnym i krajowym ‒ stoi wiele wyzwań dotyczących transformacji energetycznej, wdrażania kolejnych regulacji unijnych, strategii Europejskiego Zielonego Ładu, a rola regulatora w tych działaniach jest i będzie znacząca – zauważył Rafał Gawin, Prezes URE.

– Jestem głęboko przekonany, że dzięki wiedzy i doświadczeniu oraz zaangażowaniu autorów będzie to unikalne kompendium wiedzy o ćwierćwieczu regulacji sektora oraz wyzwaniach stojących przed polskim rynkiem energii – powiedział Szef URE otwierając spotkanie.

– Jubileusz 25-lecia Urzędu Regulacji Energetyki zbiega się w czasie z 18. już rocznicą przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Jednocześnie w 2022 r. minie rok, odkąd Prezes URE objął stanowisko Wiceprzewodniczącego Rady Regulatorów unijnej Agencji ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER). A przecież wiosną 1997 r., kiedy – na mocy ustawy Prawo energetyczne – URE było tworzone, sama ACER jeszcze nie istniała, a pewnie nawet trudno było sobie wyobrazić, że kiedykolwiek powstanie. Powołana zostanie dopiero w kwietniu 2009 r., w ramach tzw. Trzeciego Pakietu Energetycznego, będącego swoistym kamieniem węgielnym wewnętrznego unijnego rynku energii. Dlaczego o tym wszystkim wspominamy? Warto bowiem uświadomić sobie, jak wiele może się czasem wydarzyć lub diametralnie zmienić w ciągu 25 lat; i jak wiele rzeczy, których kiedyś albo nie sposób było sobie w ogóle wyobrazić albo nie sposób było o nich marzyć, po ćwierćwieczu okazuje się nagle elementem codziennej, oczywistej, namacalnej rzeczywistości. Warto o tym pamiętać, a nawet traktować jako swojego rodzaju punkt odniesienia.

– Regulator musi mieć w sercu, że każde słowo, którego użyje ma wpływ na obywatela. To jest jedna z niewielu funkcji w Rzeczpospolitej, gdzie jeden człowiek ma bezpośredni wpływ na każdego obywatela. Stąd pewnie różne zakusy by osłabiać tę instytucję. Ja jestem zwolennikiem wzmacniania, bo sprowadzenie roli regulatora tylko i wyłącznie do administratora, to za mało. Regulator ma być tym, który, jeśli prawo nie nadąża – a często nie nadąża – wkracza jako „pętla sprzężenia zwrotnego”. W Polsce regulator ma status organu administracji rządowej, czyli tak naprawdę powinien realizować politykę rządu. A co się dzieje, gdy polityka rządu nie bardzo zgadza się z zasadami rynkowymi, z zasadami  konkurencyjności? To są wrażliwe kwestie. Trzeba absolutnie wspierać rząd, ale też patrzeć mu na ręce, kiedy następują próby koncentracji, czy wyłamania się z rynku.

– W energetyce mamy do czynienia z dychotomią: z jednej strony jest wolny rynek, z drugiej zaś – jest on regulowany. Trudno będzie doprowadzić do tego, aby rynek stał się zupełnie wolny, bo regulacja jest potrzebna. Pytanie tylko, w którym kierunku ta regulacja będzie zmierzała. Zgadzam się z przedmówcami, że rynek nie powinien być przeregulowany. Ta regulacja powinna być inteligentną, powinna odpowiadać na najistotniejsze problemy z punktu widzenia ekonomicznego i technologicznego. Swora podkreślił także: Regulator powinien być „charakterny”. Powinien trzymać dystans nie tylko do sfery politycznej, ale również do przedsiębiorstw energetycznych. Regulator ze swoją niezależną pozycją polityczną znajduje szczególne miejsce w systemie administracji publicznej. Model wielopoziomowego rządzenia w UE plasuje regulatora w szczególnym miejscu: z jednej strony jako organ krajowy, ale też jako część europejskiej sieci. Cieszę się, że Rafał Gawin bardzo aktywnie działa w tej strukturze jako wiceprzewodniczący ACER, bo to pozwala nam mieć wpływ na podejmowanie decyzji na poziomie europejskim.

–  Dziś chyba największym wyzwaniem jest przewidzenie, jak regulacja wpisze się w rynek, bądź jak rynek wpisze się w regulację. W pierwszych latach funkcjonowania URE zdecydowanie więcej było stałych, a tym samym pewnych czynników. Były one bardziej przewidywalne, ponieważ nie podlegały prawom rynku. Tym samym regulator funkcjonował w warunkach większej pewności co do efektów jego działania i wpływu na rynek. Natomiast obserwowany od lat rozwój technologiczny, innowacje oraz rosnąca dynamika zmian przekładają się na konieczność wprowadzenia „elastycznej” regulacji. Zatem dziś nadrzędnym pytaniem z jakim mierzy się regulator jest to, jak dopasować dynamikę regulacji do dynamiki rynku? Gdzie powinna przebiegać granica rynku i jego uwolnienia, żeby nadrzędny cel regulacji sektorowej nadal był spełniony? – zwracał uwagę Rafał Gawin.

– Jakie są możliwe do wdrożenia rozwiązania pośrednie pomiędzy regulacją a jej brakiem? – odpowiadał na pytanie moderatora Prezes URE. – Dziś rynki nie są już tak stabilne i przewidywalne – rynek się coraz bardziej uwalnia, cechuje go ogromna dynamika zmian. Postęp technologiczny, rosnący udział OZE w miksie energetycznym – wszystko sprawia, że trudno jest przewidzieć całkowity efekt działań regulacyjnych dla rynku. Powstają na nim nowe podmioty: społeczności obywatelskie, agregatorzy usług. Te wszystkie zmiany z całą pewnością wymagają zaprojektowania i wdrażania nowej polityki regulacyjnej.