Czy kogeneracja jest w stanie zapewnić czyste powietrze w miastach?

Samorządy dysponujące własnymi komunalnymi przedsiębiorstwami ciepłowniczymi stoją przed dwoma znaczącymi wyzwaniami: walką ze smogiem w miastach, ale równocześnie redukcją emisji CO₂ w istniejących elektrociepłowniach. Najbliższe lata to czas ważnych decyzji włodarzy małych i średnich miast, szczególnie w kontekście realizacji projektów modernizacyjnych, jak również poszukiwania źródeł finansowania planowanych inwestycji.

Podczas majowego spotkania z cyklu „Kawa z Kogeneracją” Prezes PGE Polskiej Grupy Energetycznej i Polskiego Towarzystwa Elektrociepłowni Zawodowych – Wojciech Dąbrowski zwrócił uwagę na sytuację polskich samorządów w kontekście transformacji energetycznej: „Przedsiębiorstwa komunalne ciepłownicze podjęły szereg działań modernizacyjnych. Z uwagą przyglądamy się tym aktywnościom, również ze względu na fakt, że jest coraz mniej czasu. Sensownym byłoby przechodzenie na gaz, biorąc pod uwagę koszty emisji CO₂. Jeżeli nie będzie szybkiej decyzji w samorządach, żeby przechodziły na gaz, to w niedalekiej przyszłości mogą one mieć poważne problemy m. in. tracić klientów. Będzie to działało na niekorzyść nas wszystkich i niosło ryzyko pogorszenia stanu powietrza w naszym kraju (…)”. 

Coraz mniej czasu na działania

Eksperci są zgodni, że jednym ze sposobów poprawy jakości powietrza w Polsce i widocznego zmniejszenia emisji dwutlenku węgla do atmosfery, jest rozwój „zielonych inwestycji” oraz modernizacja elektrociepłowni w kierunku kogeneracji. PTEZ wspólnie z przedstawicielami sektora od lat apeluje do samorządów o aktywne działania w pozyskaniu finansowania ze środków unijnych i krajowych na realizację koniecznych inwestycji. W „Raporcie o kogeneracji w ciepłownictwie” kwestia funduszy na ten cel została szeroko omówiona w rozdziale „Wsparcie finansowe dla kogeneracji”: 

Wsparcie inwestycji w zakresie działań związanych z rozwojem kogeneracji stanowią środki krajowe i europejskie. Dostępne są one w ramach programów dystrybuowanych na poziomie:

1. krajowym (Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, środki własne Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej),
2. regionalnym (regionalne programy operacyjne czy środki własne Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej). 

Ambitne cele klimatyczne

Duże znaczenie dla przyspieszenia w obszarze inwestycji samorządowych w ciepłownictwie ma unijna polityka w zakresie ekologii i ochrony środowiska. Państwa członkowskie zobowiązały się do 2030 r. zredukować emisję dwutlenku węgla o 40%. We wrześniu br. Bruksela zaprezentowała wyniki analiz potwierdzających możliwość ograniczenia emisji CO₂ aż o 55%, z korzyścią dla unijnej gospodarki[1].

Ten ambitny cel będzie trudny do osiągnięcia bez inwestycji, w tym budowy nowych elektrociepłowni opartych na skojarzonej gospodarce energetycznej czyli kogeneracji. PTEZ od lat podkreśla, że „kogeneracja jest bardziej efektywna od produkcji energii w konwencjonalnych źródłach i, co ważne, powoduje znaczne ograniczenie emisji dwutlenku węgla i innych szkodliwych związków chemicznych”.

W Polsce, zarówno w sektorze komunalnym, jak i komercyjnym mogą powstać dziesiątki jednostek kogeneracyjnych, co pozwoliłoby zwiększyć produkcję energii i ciepła w kogeneracji. Oprócz korzyści ekonomicznych, znacznej poprawie uległby komfort życia mieszkańców miast. Rozwój kogeneracji może pomóc w zmniejszeniu emisji dwutlenku węgla dla krajowej energetyki, ale także związków siarki i azotu, wywołujących tzw. „kwaśne deszcze”.

Współpraca samorządów z sektorem elektroenergetycznym

Olbrzymie znaczenie w najbliższych latach będzie miał dialog przedstawicieli branży i samorządowców na temat kierunków rozwoju sieci ciepłowniczych i modernizacji, jak i tworzenia nowych jednostek. Współpraca i realizacja wspólnych projektów, wdrażanych przez samorząd w porozumieniu z wytwórcami energii elektrycznej i ciepła w kogeneracji, musi w najbliższych latach znacząco przyspieszyć.

Kluczową rolę odgrywa tutaj samorząd, który dysponuje wiedzą i analizami, pozwalającymi oszacować skutki ekonomiczne inwestycji w ciepłownictwie. Od tego, ilu będzie odbiorców ciepła z sieci zasilanych przez elektrociepłownie zależy sukces projektów i możliwość znaczącej zmiany jakości powietrza w naszych miastach. 

Edukacja społeczności lokalnych

Samorządy mają również ważną rolę w obszarze edukacji na temat negatywnych skutków zanieczyszczenia powietrza dla zdrowia i życia mieszkańców. Przestarzałe piece, jakość paliw o niskiej wartości energetycznej oraz sposób palenia stanowią wyzwania dla większości społeczności lokalnych. Rozwój ciepłownictwa systemowego w oparciu o kogenerację może zachęcić mieszkańców do rezygnacji z opalania mieszkań za pomocą indywidualnych pieców węglowych.

Powietrze w polskich miastach musi stawać się z roku na rok czystsze. W przeciwnym wypadku koszty w obszarze zdrowia publicznego będą stale rosły, a w efekcie smogu umierać będzie w naszym kraju prawie pięćdziesiąt tysięcy ludzi rocznie. PTEZ zachęca do współpracy samorządy oraz wytwórców energii elektrycznej i ciepła w zakresie wypracowania optymalnych mechanizmów wsparcia dla kogeneracji. Od tego, jak szybko zostaną zrealizowane konkretne projekty na poziomie miast i gmin zależeć będzie jak szybko pozbędziemy się zjawiska smogu.

[1] Źródło: https://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2020/PL/COM-2020-562-F1-PL-MAIN-PART-1.PDF

Źródło: Polskie Towarzystwo Elektrociepłowni Zawodowych