Bilion zielonych euro
Plan inwestycyjny na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu oraz mechanizm sprawiedliwej transformacji – to instrumenty finansowe, które mają pomóc krajom członkowskim UE w przebudowie ich gospodarek. Do 2050 r. Unia Europejska ma stać się pierwszym na świecie blokiem państw neutralnych dla klimatu. Wymaga to inwestycji ze strony UE, krajowego sektora publicznego i prywatnego.
Plan inwestycyjny na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu – plan inwestycyjny na rzecz zrównoważonej Europy – zmobilizuje inwestycje publiczne i pomoże uruchomić fundusze prywatne przy pomocy unijnych instrumentów finansowych, w szczególności InvestEU, prowadząc do inwestycji o wartości co najmniej 1 bln euro.
Wprawdzie wszystkie regiony i sektory będą musiały wnieść swój wkład w transformację, jednak skala wyzwania nie jest wszędzie taka sama. Niektóre regiony będą szczególnie narażone na negatywny wpływ zjawisk, a przemiany gospodarcze i społeczne będą tam szczególnie głębokie. Specjalne wsparcie finansowe i praktyczne z mechanizmu sprawiedliwej transformacji przeznaczone zostanie na pomoc pracownikom i uruchamianie koniecznych inwestycji na tych obszarach.
Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen powiedziała: Ludzie są najważniejszym elementem Europejskiego Zielonego Ładu, który jest naszą koncepcją osiągnięcia do 2050 r. neutralności klimatycznej Europy. Skala stojącej przed nami transformacji jest bezprecedensowa. Okaże się ona skuteczna tylko wtedy, gdy będzie miała sprawiedliwy charakter – i będzie możliwa dla wszystkich. Będziemy wspierać społeczności i regiony UE, które będą musiały włożyć więcej wysiłku w tę transformacji, tak by nie pozostawić nikogo w tyle. Z Europejskim Zielonym Ładem wiążą się duże potrzeby inwestycyjne, które staną się dla nas nowymi szansami. Przedstawiony plan, który ma uruchomić co najmniej 1 bln euro, będzie wskazywać kierunek i wyzwoli falę zielonych inwestycji.
Wiceprzewodniczący Wykonawczy do Spraw Europejskiego Zielonego Ładu, Frans Timmermans, powiedział: Konieczne przejście na neutralność klimatyczną poprawi dobrostan obywateli i zwiększy konkurencyjność Europy. Będzie to jednak wymagało większych wysiłków ze strony obywateli, sektorów i regionów, których funkcjonowanie w większym stopniu niż innych zależy od paliw kopalnych. Mechanizm sprawiedliwej transformacji pomoże wspierać tych najbardziej dotkniętych skutkami transformacji przez zwiększenie atrakcyjności inwestycji i zaproponowanie pakietu wsparcia finansowego i praktycznego o wartości co najmniej 100 mld euro. Jest to nasze zobowiązanie dotyczące solidarności i sprawiedliwości.
Valdis Dombrovskis, Wiceprzewodniczący Wykonawczy do Spraw Gospodarki Służącej Ludziom, dodał: Aby Europa mogła przejść na gospodarkę neutralną dla klimatu, potrzebujemy zarówno zaangażowania politycznego, jak i ogromnych inwestycji. Zielony ład jest wyrazem naszej determinacji w walce ze zmianą klimatu i obecnie wspieramy go planem finansowania. Po pierwsze, wykorzystamy budżet UE, aby zapewnić efekt dźwigni w odniesieniu do prywatnych funduszy finansujących ekologiczne projekty w całej Europie oraz wspierać regiony i osoby najbardziej dotknięte transformacją. Po drugie, stworzymy odpowiednie zachęty regulacyjne, aby rozwijać ekologiczne inwestycje. Po trzecie, będziemy pomagać organom publicznym i uczestnikom rynku w identyfikowaniu i rozwijaniu takich projektów. Unia Europejska nie powstała w jeden dzień. Zielona Europa nie stanie się rzeczywistością z dnia na dzień. Aby zrównoważony rozwój stał się podstawową przesłanką w sposobie naszego inwestowania, konieczna jest zmiana sposobu myślenia. Poczyniliśmy dzisiaj ważny krok, aby to osiągnąć.
Plan inwestycyjny na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu
Plan inwestycyjny na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu udostępni finansowanie unijne oraz stworzy ramy ułatwiające i pobudzające inwestycje publiczne i prywatne niezbędne do przejścia na gospodarkę neutralną dla klimatu, zieloną, konkurencyjną i sprzyjającą włączeniu społecznemu. Uzupełniając inne inicjatywy zapowiedziane w ramach zielonego ładu, plan opiera się na trzech wymiarach:
- finansowania: uruchomienie w następnym dziesięcioleciu zrównoważonych inwestycji o wartości co najmniej 1 biliona euro. Większy niż kiedykolwiek dotąd udział w budżecie UE wydatków przeznaczonych na działania służące klimatowi i ochronie środowiska pomoże przyciągnąć prywatne finansowanie; główną rolę w tym zakresie będzie odgrywał Europejski Bank Inwestycyjny;
- możliwości: oferowanie zachęt służących do uruchomienia i przekierowania inwestycji publicznych i prywatnych. UE dostarczy inwestorom narzędzi przez nadanie zrównoważonemu finansowaniu głównego znaczenia w systemie finansowym. Ułatwi ona też zrównoważone inwestycje publiczne przez zachęcanie do ekologicznego planowania budżetu i zielonych zamówień publicznych oraz przez opracowanie sposobów uproszczenia procedur zatwierdzania pomocy państwa dla regionów objętych sprawiedliwą transformacją.
- wsparcia praktycznego: Komisja zapewni organom publicznym i promotorom projektów wsparcie w planowaniu, opracowaniu i realizacji zrównoważonych projektów.
Mechanizm sprawiedliwej transformacji
Mechanizm sprawiedliwej transformacji jest kluczowym narzędziem służącym zapewnieniu, by transformacja na rzecz gospodarki neutralnej dla klimatu przebiegała w sposób sprawiedliwy, nie pozostawiając nikogo w tyle. Wprawdzie wszystkie regiony będą potrzebowały finansowania i w planie inwestycyjnym na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu zostało to przewidziane, mechanizm zapewnia jednak ukierunkowane wsparcie, aby w latach 2021-2027 uruchomić co najmniej 100 mld euro w regionach najbardziej dotkniętych negatywnymi społeczno-gospodarczymi skutkami transformacji i złagodzić te skutki. Mechanizm pozwoli uruchomić inwestycje niezbędne, aby udzielać wsparcia pracownikom i społecznościom, których funkcjonowanie zależy od łańcucha wartości paliw kopalnych. Za pośrednictwem wszystkich instrumentów bezpośrednio związanych z transformacją będzie on uzupełniał znaczny wkład z budżetu UE.
Mechanizm sprawiedliwej transformacji będzie opierał się na trzech głównych źródłach finansowania:
1) Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, który otrzyma nowe środki UE w wysokości 7,5 mld euro, które powiększą kwotę środków przewidzianych we wniosku Komisji dotyczącym następnego długoterminowego budżetu UE. Aby wykorzystać przynależne im środki z funduszu, państwa członkowskie, prowadząc dialog z Komisją, będą musiały wskazać kwalifikujące się obszary w tzw. terytorialnych planach sprawiedliwej transformacji. Będą musiały się także zobowiązać, że do środków z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji państwa członkowskie dołożą taką samą kwotę ze środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego Plus oraz udostępnią dodatkowe zasoby krajowe. Łącznie zapewni to finansowanie w wysokości 30-50 mld euro, co przyciągnie jeszcze więcej inwestycji. Fundusz będzie przede wszystkim służył do udzielania dotacji regionom. Będzie on na przykład wspierał pracowników w rozwijaniu umiejętności i kompetencji potrzebnych w przyszłości na rynku pracy, a także pomagał MŚP, przedsiębiorstwom typu start-up i inkubatorom przedsiębiorczości przy tworzeniu nowych możliwości gospodarczych w tych regionach; Będzie również wspierał inwestycje służące przechodzeniu na czystą energię, na przykład zwiększające efektywność energetyczną.
2) specjalnym systemie sprawiedliwej transformacji w ramach InvestEU służącym uruchomieniu inwestycji o wartości do 45 mld EUR. Jego celem będzie przyciąganie prywatnych inwestycji, m.in. w zrównoważoną infrastrukturę energetyczną i transportową, przynoszących korzyści dotkniętym regionom i pomoc tym gospodarkom w znalezieniu nowych źródeł wzrostu;
3) instrumencie pożyczkowym Europejskiego Banku Inwestycyjnego dla sektora publicznego gwarantowanym przez budżet UE, służącym uruchomieniu inwestycji o wartości 25-30 mld euro. Zostanie on wykorzystany na pożyczki dla sektora publicznego, na przykład na inwestycje w sieci ciepłownicze i renowację budynków. W marcu 2020 r. Komisja przedstawi wniosek ustawodawczy w celu ustanowienia tego instrumentu.
W mechanizmie sprawiedliwej transformacji chodzi o coś więcej niż finansowanie: za pośrednictwem platformy sprawiedliwej transformacji Komisja będzie udzielać państwom członkowskim i inwestorom pomocy technicznej oraz dbać o zaangażowanie zainteresowanych społeczności, władz lokalnych, partnerów społecznych i organizacji pozarządowych. Mechanizm sprawiedliwej transformacji będzie obejmował solidne ramy zarządzania oparte na tzw. terytorialnych planach sprawiedliwej transformacji.
Kontekst
11 grudnia 2019 r. Komisja przedstawiła Europejski Zielony Ład, będący wyrazem aspiracji, aby do 2050 r. Europa stała się pierwszym blokiem państw neutralnym dla klimatu. Przejście Europy na zrównoważoną gospodarkę oznacza znaczne wysiłki inwestycyjne we wszystkich sektorach: osiągnięcie aktualnych celów na 2030 r. w zakresie klimatu i energii będzie wymagało dodatkowych inwestycji w wysokości 260 mld euro rocznie do 2030 r.
Powodzenie planu inwestycyjnego na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu będzie zależało od zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron. Niezbędne jest, aby w trakcie negocjacji w sprawie przyszłych ram finansowych państwa członkowskie i Parlament Europejski zachowały ambitny charakter wniosku Komisji. Zasadnicze znaczenie będzie miało szybkie przyjęcie wniosku dotyczącego rozporządzenia w sprawie Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji.
Komisja będzie uważnie monitorować i oceniać postępy w tej transformacji. W ramach działań w tej dziedzinie Komisja będzie co roku organizować szczyt w sprawie zrównoważonych inwestycji z udziałem wszystkich zainteresowanych stron i będzie nieustannie pracować na rzecz promowania i finansowania procesu transformacji. Komisja zwraca się do inwestorów o pełne wykorzystanie stwarzających możliwości warunków regulacyjnych i szybciej niż kiedykolwiek dotąd rosnących potrzeb w zakresie zrównoważonych inwestycji, a do organów państwowych o aktywne zaangażowanie się w identyfikację potrzeb i promowanie takich inwestycji.