Fundusze norweskie to potoczna nazwa bezzwrotnej pomocy finansowej dla Polski w postaci dwóch instrumentów pod nazwą: Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (MF EOG) oraz Norweski Mechanizm Finansowy (NMF). Środki na finansowanie pochodzą z trzech krajów EFTA (Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu), będących zarazem członkami EOG, tj. Norwegii, Islandii i Liechtensteinu – czyli Państw Darczyńców. Negocjacje dotyczące uruchomienia III edycji Funduszy norweskich i EOG w Polsce zakończyły się w październiku 2017 r. Dnia 20 grudnia 2017 r. zawarto Międzyrządową umowę (Memorandum of Understanding), pozwalającą na przygotowanie trzeciej już edycji ww. funduszy na lata 2014-2021. Wsparcie przyznano 15 państwom Europy Środkowej i Południowej oraz krajom bałtyckim na kwotę ponad 2,8 mld euro. Polska z alokacją 809,3 mln euro, podobnie jak w poprzednich latach, pozostaje największym beneficjentem tych środków.

Zgodnie z ww. Memorandum zarządzaniem i dystrybucją środków dla obszaru środowiska i energii odpowiadają wspólnie Ministerstwo Środowiska i Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej będąc Operatorem Programu Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu (dalej Program). NFOŚiGW nie tylko aktywnie uczestniczy w przygotowaniu i wdrożeniu Programu,  ale odpowiada za nabór i ocenę wniosków oraz cały proces zawierania umów z Beneficjentami i wypłaty dofinansowania. Koordynacją środków NMF/MF EOG na poziomie kraju zapewnia Krajowy Punkt Kontaktowy (Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju). Ze strony Darczyńców zaangażowane jest Biuro Mechanizmów Finansowych w Brukseli oraz Ambasada Norwegii w Polsce.

Od czerwca 2019 roku nadzór nad Funduszami norweskimi wewnątrz NFOŚiGW został powierzony Departamentowi Energii, komórce która od wielu lat odpowiada m.in. za wdrażanie środków UE i krajowych w zakresie gospodarki niskoemisyjnej oraz szeroko pojętego wspierania obszaru energii (w tym OZE i efektywności energetycznej). Na początku lipca 2019 r. Darczyńcy zaakceptowali Koncepcję wdrażania Programu Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu, co pozwoliło na uruchomienie procedury zawierania Umowy i Porozumień na wdrażanie Programu i ogłaszania konkursów. Dodatkowo Departament Energii przygotowuje dla projektów z obszaru poprawy efektywności energetycznej oraz OZE finansowanych ze środków NMF/MF EOG również program na współfinansowanie inwestycji zasilany ze środków NFOŚiGW. Oferowane w ramach tego instrumentu wsparcie nie tylko pozwoli beneficjentom na pełne zbilansowanie źródeł finansowania inwestycji, ale przyczyni się do zwiększeni atrakcyjności oferowanego dofinansowania i zapewni optymalne wykorzystanie środków dostępnych z Funduszy norweskich. Planowany budżet programu na współfinansowanie projektów NMF/MF EOG to 500 mln zł.

Pierwsze nabory wniosków na projekty miękkie dotyczące zacieśnienia stosunków dwustronnych pomiędzy partnerami polskimi i z państw Darczyńców, podnoszenia świadomości i edukacji (środki w ramach tzw. Funduszu Współpracy Dwustronnej), planowane są jeszcze w IV kwartale br., natomiast konkursy na projekty inwestycyjne przewidziano na początek 2020 r. Dzięki temu uruchomione wsparcie częściowo będzie mogło wypełnić lukę w dostępnym na rynku finansowaniu wynikającą z wyczerpania się środków w ramach środków POIiŚ 2014-2020 a przygotowywaną nowa perspektywą finansową UE na lata 2021-2027.

Poniżej przedstawiony jest szczegółowy wykaz obszarów wsparcia wraz z podziałem alokacji i typami projektów przewidzianych do finansowania w ramach NMF/MF EOG.

I. Program Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu

Obszar Energia odnawialna, efektywność energetyczna, bezpieczeństwo energetyczne
– alokacja 112 188 705,88 EUR:

• Poprawa efektywności energetycznej i bezpieczeństwa energetycznego:
  • Głęboka termomodernizacja budynków użyteczności publicznej – szkół podstawowych i ponadpodstawowych,
  • Rozwój wysokosprawnej kogeneracji przemysłowej i zawodowej,
  • Budowa/modernizacja miejskich systemów ciepłowniczych oraz likwidacja indywidualnych źródeł ciepła,
  • Budowa instalacji do wytwarzania paliwa (pelletów) z biomasy leśnej i agro.
• Wzrost produkcji energii ze źródeł odnawialnych:
  • Budowa źródeł ciepła wykorzystujących energię geotermalną (geotermia głęboka),
  • Podniesienie efektywności wytwarzania energii w istniejących małych elektrowniach wodnych (do 2 MW).

Dla obszaru Energia odnawialna, efektywność energetyczna, bezpieczeństwo energetyczne przewiduje się również współfinansowanie pożyczkowe ze środków NFOŚiGW, do 100% kosztów kwalifikowanych inwestycji.

Obszar Środowisko naturalne i ekosystemy – alokacja 14 023 588 EUR:

• Prowadzenie czynnej ochrony zagrożonych gatunków i siedlisk,
• Zwalczanie inwazyjnych gatunków obcych oraz przeciwdziałanie ich rozprzestrzenianiu,
• Zwiększony potencjał organizacji pozarządowych (Fundusz Małych Grantów).

Obszar Łagodzenie zmian klimatu i ograniczenie narażenia na tego typu zmiany – alokacja 29 605 354 EUR:

• Realizacja inwestycji w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury w miastach,
• Działania mające na celu podnoszenie świadomości na temat łagodzenia zmiany klimatu i adaptacji przeprowadzanej przez szkoły,
• Wzmocnienie realizacji gospodarki o obiegu zamkniętym.

Nabory na projekty inwestycyjne przewidziane są do ogłoszenia na początku 2020 r.

II. Fundusz Współpracy Dwustronnej

Fundusz Współpracy Dwustronnej (dalej FWD) stanowi istotny element Programu Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu planowanego do realizacji w ramach perspektywy na lata 2014-2021 finansowanej ze środków MF EOG i NMF.

FWD jest też ważnym narzędziem współpracy pomiędzy podmiotami polskimi a podmiotami z Państw-Darczyńców (Norwegia, Islandia, Lichtenstein), wspiera tworzenie sieci kontaktów oraz wymianę wiedzy, technologii, doświadczeń i dobrych praktyk, stwarza możliwość realizacji wspólnych inicjatyw w ramach Programu, ale również wykraczających poza zakres merytoryczny Programu, mających na celu wzmocnienie relacji bilateralnych.

Cel FWD to zacieśnienie stosunków dwustronnych między Państwami-Darczyńcami a Państwami-Beneficjentami.

Alokacja na FWD na poziomie Programu Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu wynosi 900 000 euro.

Projekty złożone w ramach FWD, co do zasady mają charakter nieinwestycyjny, zaś przedmiotem finansowania mogą być działania, o których mowa w art. 8.8 Regulacji ws. wdrażania Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2014-2021 mające na celu:

• wzmocnienie stosunków dwustronnych między Państwami-Darczyńcami a Państwami-Beneficjentami;
• poszukiwanie partnerów dla projektów partnerskich z Darczyńcami przed przygotowywaniem wniosku aplikacyjnego lub w jego trakcie, rozwój takich partnerstw oraz przygotowanie wniosku aplikacyjnego dla projektu partnerskiego z Darczyńcami;
• tworzenie sieci kontaktów, wymiana, dzielenie się i przekazywanie wiedzy, technologii, doświadczeń oraz najlepszych praktyk między podmiotami w Państwach-Beneficjentach a podmiotami w Państwach-Darczyńcach lub organizacjami międzynarodowymi;
• wzmocnienie współpracy oraz wymianę doświadczeń i najlepszych praktyk między Operatorami Programu a podobnymi podmiotami w Państwach-Beneficjentach i Państwach-Darczyńcach oraz organizacjami międzynarodowymi, pod warunkiem że co najmniej jeden podmiot z Państw-Darczyńców uczestniczy w tym działaniu.

W praktyce oznacza to finansowanie m.in. udziału i/lub organizacji wizyt studyjnych, konferencji, seminariów, warsztatów we współpracy z partnerami projektów – podmiotami z Państw-Darczyńców.

Nabory na projekty bilateralne przewidziane są do ogłoszenia w IV kwartale 2019 r.

Źródło: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej