Czyste ciepło 2030 – Strategia dla ciepłownictwa

W raporcie Czyste Ciepło 2030. Strategia dla ciepłownictwa Forum Energii przeanalizowało, jak w sposób efektywny kosztowo i sprawiedliwy społecznie sprawić, aby do 2030 r. ogrzewanie przestało być źródłem smogu w Polsce. Według analizy, w ciągu dekady koszty zdrowotne zanieczyszczeń można obniżyć o 50%, a emisje pyłów z indywidualnego ogrzewania ograniczyć o 91%. Jednocześnie emisje CO2 z ciepłownictwa spadną o 30%.

Raport Forum Energii odnosi się do całego obszaru ciepłownictwa, zarówno systemów ciepłowniczych, jak i ogrzewania indywidualnego. Licząc bardzo konserwatywnie, koszty zewnętrzne smogu przekraczają rocznie 16 mld zł. Te koszty wytworzenia ciepła nie są uwzględnione w cenie produkcji. Polacy ponoszą je jednak chociażby płacąc pogarszającym się zdrowiem i odczuwając skutki zmian klimatu.

– Nikogo nie trzeba przekonywać, że jakość powietrza w Polsce musi się poprawić. Dlatego nie analizowaliśmy czy, ale jak to zrobić do 2030 r. Skupiliśmy się na ciepłownictwie. Staraliśmy się upiec dwie pieczenie na jednym ogniu – zlikwidować smog z ogrzewania i ograniczyć emisje CO2 – mówi dr Joanna Maćkowiak-Pandera, prezes Forum Energii. – W gronie najlepszych polskich ekspertów określiliśmy plan działania, który jednocześnie może zyskać akceptację społeczną i być efektywny kosztowo. Zależało nam na synergii z celami europejskimi do 2030 r. W ten sposób zyskamy dodatkowe źródła finansowania – dodaje.

– Modernizacja ciepłownictwa musi się opierać na dwóch filarach – poprawie efektywności energetycznej i rezygnacji z wykorzystywania paliw stałych w gospodarstwach domowych do 2030 r. Musimy zastąpić węgiel innymi źródłami ciepła – mówi Andrzej Rubczyński, Dyrektor ds. Strategii Ciepłownictwa Forum Energii. – Natomiast termomodernizacja nie może być byle jaka, powinna być skuteczna. Tylko wtedy emisja pyłów zmniejszy się o ponad 90%, a koszty zdrowotne smogu spadną o połowę. Do tego emisje CO2 z ciepłownictwa obniżą się o 30%. Policzyliśmy, że udział kosztów ciepła w rachunku gospodarstwa domowego może wzrosnąć maksymalnie o 2 punkty procentowe w krótszej perspektywie, w dłuższej zacznie spadać – dodaje.

Forum Energii, wspólnie z ekspertami KAPE, IBS i IGCP przeanalizowało różne scenariusze wprowadzania zmian – bardziej i mniej ambitne. Pierwszym i najważniejszym krokiem, który należy wykonać, jest poprawa efektywności energetycznej budynków. Bez niej wymiana źródeł ciepła na mniej emisyjne przyniosłaby wzrost kosztów.

Polskie ciepłownictwo dotknął kryzys. Polacy oddychają najgorszej jakości powietrzem w Unii Europejskiej. Odpowiednie regulacje dla gospodarstw domowych są wdrażane zbyt wolno, a systemy ciepłownicze mierzą się z problemami. Głęboka modernizacja ciepłownictwa jest niezbędna. Bez niej jakość powietrza będzie się pogarszać, a koszty ogrzewania rosnąć.

Zdecydowana większość systemów ciepłowniczych w Polsce jest nieefektywna w myśl prawa europejskiego i, bez zmiany tej sytuacji, w dłuższej perspektywie grozi im likwidacja. Potrzebne są inwestycje w sieci ciepłownicze.

Forum Energii proponuje również wyeliminowanie paliw stałych z indywidualnego ogrzewania do 2030 r. Domowe piece węglowe są największym źródłem zanieczyszczeń w Polsce. W gospodarstwach domowych zużywa się 12 mln ton węgla, co stanowi 66% z całej puli w Unii Europejskiej. Węgiel powinien być zastępowany w zależności od lokalnego potencjału – przyłączaniem do sieci ciepłowniczych, przejściowo gazem lub peletami. Przyszłością ciepłownictwa w Polsce będzie elektryfikacja. Nawet jeśli teraz wydaje się to nierealne, to za 10 lat może się okazać wyjątkową szansą. Do tego trzeba przygotować system energetyczny i Polaków.

Istotne będzie objęcie opieką najuboższych i tych, którzy mogą sobie nie radzić z wymianą źródeł ciepła. Dla ok. 10% społeczeństwa nawet niewielki procentowo wzrost rachunku za energię może być nie do zapłacenia. Sprawiedliwy i przejrzysty mechanizm dystrybucji kosztów jest niezbędny do osiągnięcia kompromisu i budowania poparcia społecznego. Trzeba zacząć od naprawy dodatków energetycznych, które obecnie nie działają właściwie.

Plan działania

1. Określenie krajowych celów poprawy jakości powietrza i redukcji CO2

• Wyznaczenie celów jakości powietrza, efektywności energetycznej i redukcji CO2. Określenie dat i ustalenie monitoringu postępów.

2. Budynki

• Mechanizmy finansowania. Standardy budynków. Wsparcie techniczne. Konkretne daty.

3. Ogrzewanie indywidualne

• Zastąpienie paliw stałych innymi źródłami ciepła do 2030 r.

4. Plan modernizacji sieci ciepłowniczych

• Zamiana nieefektywnych systemów ciepłowniczych w efektywne ( w myśl prawa europejskiego). Program modernizacji sieci.

5. Walka z ubóstwem energetycznym

• Naprawa dodatków energetycznych. Edukacja i wsparcie techniczne.

6. Określenie katalogu kluczowych technologii

• Ukierunkowanie przemysłu na kluczowe technologie.

7. Więcej kompetencji dla samorządów

• Inwentaryzacja źródeł ciepła. Wsparcie eksperckie na poziomie gminnym. Fundusz.

8. Strategia finansowania

Program dla ciepłownictwa. Cele CO2 2030. Fundusz Modernizacyjny. Wpływy z CO2. Wprowadzenie zasady zanieczyszczający płaci. Zwiększenie ściągalności obecnych kar środowiskowych.

9. Komunikacja ze społeczeństwem

Zagrożenie smogiem, konieczności zmian, mechanizmy, cele.

Źródło: Forum Energii