Podsumowanie działalności branży energetycznej i gazowej w latach 2021-2022 oraz rekomendacje dla ich rozwoju – nowy raport Prezesa URE

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki opublikował najnowszy raport dotyczący warunków podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w polskim sektorze energetycznym i paliw gazowych oraz stanu realizacji planów rozwoju przez operatorów obu sektorów^[1]. Raport ukazuje się w cyklu dwuletnim, a jego najnowsza, siódma edycja obejmuje lata 2021 i 2022.

Zgodnie z przepisami ustawy Prawo energetyczne^[2], co dwa lata Prezes URE opracowuje i publikuje raport podsumowujący warunki prowadzenia działalności w polskim sektorze elektroenergetycznym i paliw gazowych, a także poziom bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i gazu. Opracowanie zawiera również informacje o inwestycjach realizowanych przez operatorów sieci energetycznej i gazowej.

Bardzo istotnym elementem dokumentu są także rekomendacje Prezesa URE dotyczące zmian w otoczeniu regulacyjnym, których celem jest zwiększenie stabilności systemu elektroenergetycznego i gazowego oraz dalsza poprawa równowagi rynkowej pomiędzy producentami, operatorami sieci, oraz odbiorcami energii i gazu.

Lawinowy wzrost liczby odmów przyłączeń do sieci

W pierwszej części raportu podsumowano funkcjonowanie polskiej energetyki i gazownictwa w ostatnich dwóch latach, gdzie najbardziej zwracającym uwagę zjawiskiem był niezwykle wysoki wzrost odmów przyłączenia obiektów zarówno do sieci elektroenergetycznej jak i gazowej. Oddziały terenowe URE otrzymały w tym okresie łącznie prawie 11 tys. powiadomień o odmowach przyłączenia obiektów do sieci energetycznej, co stanowi niemal dziewięciokrotny wzrost liczby odmów w porównaniu do lat 2019–2020. Również w przypadku sieci gazowej nastąpił 145% wzrost liczby odmów, których ogółem odnotowano blisko 57 tys.

W tym kontekście szczególnie interesujący wydaje się rozdział raportu poświęcony aktualnemu stanowi sieci energetycznej i gazowej oraz planom ich modernizacji, a także działaniom podjętym przez Prezesa URE w ramach Karty Efektywnej Transformacji Sieci Dystrybucyjnych. Warto podkreślić , że w energetyce nakłady inwestycyjne pięciu największych operatorów sieci dystrybucyjnych oraz operatora sieci przesyłowej, spółki Polskie Siecie Elektroenergetyczne, wzrosły z 7,2 mld zł w 2021 r. do blisko 9,4 mld zł w 2022 r. Mimo to polska sieć elektroenergetyczne wciąż wymaga kompleksowej modernizacji.

Odpowiedzią na opisane wyżej wyzwania jest porozumienie zawarte w listopadzie 2022 r. pomiędzy Prezesem URE a pięcioma największymi dystrybutorami energii w kraju znane jako Karta Efektywnej Transformacji Sieci Dystrybucyjnych Polskiej Energetyki, które zakłada m.in. kompleksową cyfryzację sieci elektroenergetycznej i jej dostosowanie do dynamicznie rosnącej liczby odnawialnych źródeł energii. Efektem realizacji Karty będzie m.in. zwiększenie do 2030 r. mocy zainstalowanej OZE do 50 GW, czyli o około 230% i 50% udział odnawialnych źródeł w miksie energetycznym.

Rysunek 1. Sieci operatora systemu przesyłowego – struktura wiekowa.

W rozdziale poświęconym gazownictwu można znaleźć między innymi szczegółowe zestawienie inwestycji prowadzonych w latach 2021 i 2022 przez operatora gazociągów przesyłowych, Gaz-System, oraz operatora systemu dystrybucyjnego, spółkę PSG. Przedstawiono również uzgodnione z Prezesem URE plany inwestycyjne obu spółek.

W pierwszej części raportu dostępne jest także podsumowanie wymiany międzysystemowej energii i gazu pomiędzy Polską a jej sąsiadami w latach 2021-2022 oraz funkcjonowania systemów bilansowania krajowego systemu elektroenergetycznego i gazowego.

Raport zawiera również szczegółowe informacje na temat bezpieczeństwa dostaw, z których wynika między innymi, że w ciągu ostatnich dwóch lat zwiększyła się zarówno moc zainstalowana w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym (o 12,65%), jak i moc osiągalna (o 9,55%), a największy wzrost mocy zainstalowanej (o 43%) oraz mocy osiągalnej (o 34%) odnotowano w źródłach odnawialnych. Warty odnotowania jest również fakt, że produkcja energii elektrycznej pokryła krajowe zużycie energii.

Przeszkody w rozwoju OZE – opinie przedsiębiorców

W drugiej części raportu na szczególną uwagę zasługuje zestawienie najczęściej wskazywanych przez branżę OZE problemów prawnych i proceduralnych blokujących rozwój sektora. Tu na pierwszy plan wysuwa się brak stabilności prawnej, będący rezultatem licznych nowelizacji przepisów, a także trudności w uzyskiwaniu przyłączeń nowych źródeł energii do sieci elektroenergetycznej związane ze stanem infrastruktury energetycznej i wynikającą z niego polityką operatorów sieci dystrybucyjnej.

Warto zapoznać się również z uwagami zgłaszanymi w ciągu ostatnich dwóch lat przez dynamicznie zwiększającą się grupę prosumentów, dotyczących m.in. problemów z niedochowaniem parametrów jakościowych energii elektrycznej, wymianą liczników na dwukierunkowe, czy rozliczaniem umów.

Rekomendacje zmian w otoczeniu regulacyjnym

Ostatnia część raportu przedstawia blisko trzydzieści rekomendacji Prezesa URE dotyczących zmian otoczenia prawnego, które mają pozwolić między innymi na rozwiązanie narastającego problemu sporów pomiędzy operatorami sieci a odbiorcami, związanych z odmowami przyłączenia do sieci, czy też na zwiększenie skuteczności nadzoru regulatora nad rynkiem energii i gazu. Warto przy tym zauważyć, że część z zaproponowanych przez regulatora zmian została już wdrożona do porządku prawnego lub jest procedowana na różnych etapach procesu legislacyjnego^[3].

Przykładem może być wprowadzenie obowiązku wskazania przez operatora sieci dystrybucyjnej, w przypadku odmowy przyłączenia do sieci, kosztów tzw. komercyjnego przyłączenia do sieci^[4]. Na etapie prac parlamentarnych^[5] znajduje się również kwestia nadania Prezesowi URE nowej kompetencji opracowywania wytycznych wskazujących kierunek rozwoju sieci oraz priorytetowe inwestycje.

Istotnym postulatem zawartym w Rekomendacjach jest zwiększenie kontroli regulatora nad wydawanymi koncesjami, co pozwali na ich modyfikacje bez wniosku ze strony przedsiębiorstw oraz cofnięcie w sytuacji, gdy koncesjonariusz nie wykonuje prawidłowo swojej działalności. Prezes URE zaproponował również poszerzenie katalogu sytuacji, w których ze względu na interes publiczny mógłby nakazać przedsiębiorstwu energetycznemu dalsze prowadzenie działalności objętej koncesją mimo zaistnienia okoliczności zmierzających do jej zakończenia. Propozycja dotyczy sytuacji, gdy dana firma została sprzedana nowemu właścicielowi. Wszystkie te postulaty zostały ujęte w najnowszej nowelizacji ustawy Prawo energetyczne, która znajduje się w parlamencie.

Odnosząc się do rynku paliw gazowych Prezes URE zaproponował między innymi uregulowanie w ustawie Prawo energetyczne kwestii wodoru, biometanu i syngazu^[6], czy też rozszerzenie stosowania kont rozliczeniowych na firmy zajmujące się dystrybucją, magazynowaniem i skraplaniem oraz gazyfikacją paliw gazowych.

Opracowanie zawiera również propozycje zmian ustawy z 14 grudnia 2018 r. o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji^[7], które mają pozwolić elektrociepłowniom na łatwiejsze dostosowanie do dynamicznie zmieniającej się sytuacji rynkowej. Przykładem jest tu nadanie wytwórcom uprawnień do jednokrotnej aktualizacji oferty, która wygrała w aukcji na premię kogeneracyjną (także indywidualną).

Raport dostępny jest na stronie internetowej BIP regulatora.