Niższe rachunki za prąd, a może rozwiązanie problemów miast?

Polacy muszą głęboko sięgać do portfeli, by opłacić rachunki za energię. Jednak zmiana prostych przyzwyczajeń domowych może obniżyć zużycie prądu nawet o 1/3. To jeden z wniosków eksperymentu koordynowanego w Warszawie przez badaczki Akademii Leona Koźmińskiego. Podobne eksperymenty City Lab zorganizowano w 6 miastach europejskich, a wnioski dotyczą m. in. przeciwdziałania ubóstwu energetycznemu. 

Według danych GUS tylko w ciągu ostatnich trzech miesięcy ceny energii wzrosły o prawie 15 proc. To najwyższe tempo od 22 lat. Przysłowiowy Kowalski nie jest jednak bezradny – zmiana nieefektywnych energetycznie zachowań może znacząco zmniejszyć zużycie prądu bez pogorszenia standardu życia. W marcu ekspertki z Akademii Leona Koźmińskiego opublikowały raport „City Lab guide: ‘Co-creating SIE city labs: harnessing the potentials of SIE for cities’”, który podsumowuje eksperyment przeprowadzony w Warszawie, a także w Antwerpii, Bazylei, Bristolu, Grenoble i Mannheim. Eksperyment warszawski został wdrożony dzięki współpracy naukowczyń z Akademii Leona Koźmińskiego, m.st. Warszawy oraz firmy Naatu Energy.

– City Lab to projekt współpracy samorządu z mieszkańcami, organizacjami pozarządowymi i lokalnym biznesem, w którym nowe sposoby radzenia sobie z miejskimi wyzwaniami są wypracowywane wspólnie. Nie każdy pomysł się sprawdzi, ale najważniejsze jest, by to zweryfikować i szukać kolejnych. Aż do skutku, którym będzie rozwiązanie problemu. To właśnie siła metody City Lab: współpraca i dialog. Ta społeczna innowacja opiera się na wzajemności, jest sposobem organizowania dialogu i nowatorską metodą pracy dla urzędników i społeczeństwa – mówi dr Agata Dembek, koordynatorka projektu z Akademii Leona Koźmińskiego i liderka programu studiów z zakresu zarządzania zrównoważoną transformacją (ang. sustainable transition management).

Eksperyment warszawski, czyli jak efektywnie oszczędzać energię

W ramach eksperymentu przeprowadzonego w Warszawie zostało przebadanych kilkanaście gospodarstw domowych – z bloków, kamienic i domów jednorodzinnych w sześciu dzielnicach Warszawy: Mokotów, Praga-Południe, Targówek, Ursynów, Wilanów, Wola. W każdym z nich zainstalowano czujniki pokazujące zużycie energii, temperaturę i wilgotność. Domownicy najpierw korzystali z energii elektrycznej bez zmiany swoich zachowań, a po czasie otrzymywali spersonalizowane, szyte na miarę wskazówki, jak efektywnie oszczędzać energię.

Ponad 70% badanych ocenia wysoko swoją wiedzę na temat efektywnego wykorzystania energii. 55% podjęło działania, które zmniejszyły realne koszty energii. Po dwóch tygodniach od rozpoczęcia przesyłania spersonalizowanych podpowiedzi dotyczących zużycia energii w niektórych przypadkach zużycie prądu spadło o 1/3.

– W jednym z mieszkań pomiary potwierdziły, że przez całą dobę zużycie energii jest bardzo wysokie. Sprzętem, który pochłaniał sporo prądu, była lodówka. Problem okazał się prozaiczny – wystarczyło ją rozmrozić. Przyniosło to widocznie niższe zużycie prądu po wprowadzeniu w życie naszej sugestii wynikającej z danych. Chociaż wszyscy wiedzą, że należy rozmrażać taki sprzęt, skierowane bezpośrednio do nich przypomnienie skuteczniej motywuje do wprowadzenia zmian – mówi dr Agata Stasik, liderka programu studiów z zakresu zarządzania zrównoważoną transformacją (ang. sustainable transition management) na Akademii Leona Koźmińskiego. 

Odsłoń kaloryfer, wyłącz standby

W przypadku innych gospodarstw domowych wymiana żarówek na energooszczędne, wyłączenie sprzętów działających w trybie standby albo zmiana sposobu używania czajnika (grzanie wody raz w czasie poranka, a nie włączanie go kilka razy) przyniosły realne oszczędności i niższe zużycie energii. Energooszczędne żarówki uczestnicy otrzymali w trakcie trwania eksperymentu.

– W eksperymencie zidentyfikowaliśmy jeszcze inny problem prowadzący do większego zużycia prądu. Grzejnik elektryczny używany był do suszenia ubrań. Zazwyczaj nie myślimy, jaki ma to wpływ na nasze rachunki, a zmiana takich nawyków daje widoczne efekty – mówi dr Agata Stasik z Akademii Leona Koźmińskiego.

Badania wykazały, że aż 80% ankietowanych gospodarstw domowych chciałoby zmienić swoje przyzwyczajenia dotyczące używania energii elektrycznej w celu zmniejszenia rachunków o min. 10%. Eksperyment objął niewielką liczbę gospodarstw domowych, ale gdyby zmiany udało się wprowadzić na dużą skalę, miałyby realny wpływ na obniżenie emisji CO2 – zgodnie z celami stawianymi sobie przez miasto Warszawę – oraz na obniżenie rachunków za prąd.

Belgijskie metody na termomodernizację i ubóstwo energetyczne

Na przykładzie sześciu europejskich miast – Warszawy, Antwerpii, Bazylei, Bristolu, Grenoble i Mannheim – międzynarodowy zespół badaczy sprawdził, czy koncepcja City Lab może spełniać konkretne cele polityki miejskiej. Chodzi głównie o kwestie dotyczące efektywnego zużycia energii i sposobów na oszczędność w tym zakresie. Jednym z założeń City Lab jest test na niewielkim obszarze i w razie powodzenia koncepcji przeniesienie jej na większą skalę.

W Antwerpii przetestowano, jakie rozwiązania walki z ubóstwem energetycznym są najbardziej efektywne. Na warsztat wzięto szczególnie budynki zabytkowe, których renowacja i termomodernizacja są wyjątkowo kosztowne.

– Ten City Lab dążył do tego, by przeciwdziałać ubóstwu energetycznemu, czyli sytuacji, w których płacenie za energię pochłania znaczącą część rodzinnego budżetu. Przetestowano cztery rozwiązania: tworzenie społeczności energetycznych inwestujących wspólnie w panele fotowoltaiczne, by obniżać koszty energii, wynajmowanie energooszczędnych sprzętów gospodarstwa domowego, zapewnienie szkoleń i doposażenie mieszkań komunalnych, tak by ich budżetu nie zjadały wydatki na energię, a także modernizacja byłych mieszkań socjalnych, aby później wynajmować je najuboższym rodzinom – mówi dr Agata Dembek z Akademii Leona Koźmińskiego.

City Lab, czyli wspólne testowanie

W innych miastach współpraca w ramach City Lab skupiała się na:

• wykorzystaniu aplikacji mobilnej, która pomagała zmniejszyć indywidualny ślad węglowy poprzez sugerowanie drobnych zmian codziennych zachowań (Bazylea),
• ocenie potencjału wykorzystania crowdfundingu, żeby sfinansować inwestycje na rzecz efektywności energetycznej (Bristol),
• sposobach wprowadzania zachowań energooszczędnych wśród użytkowników budynków miejskich – urzędników, stowarzyszeń i szkół (Grenoble),
• włączaniu mieszkańców w planowanie zmian na rzecz efektywności energetycznej i OZE w ich dzielnicy (Mannheim).

***

Badania zostały przeprowadzone w ramach międzynarodowego projektu badawczego SONNET – Social Innovation in Energy Transitions. Strona projektu z dodatkowymi informacjami: link. Wybrane raporty:

• Dembek A., Stasik A., Strumińska-Kutra M., Dańkowska A. (2022). City lab guide: ‘Co-creating SIE city labs: harnessing the potentials of SIE for cities’. Dostęp online: link.
• Kołodziejczyk D., Dembek A., Stasik A. (2021). Report on the SIE City Lab in Warsaw. Dostęp online: link.

Źródło: Akademia Leona Koźmińskiego