Ewolucja odpadów: od problemu do zasobu. Energia z odpadów szansą na wdrożenie w Polsce gospodarki cyrkularnej

Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że w 2019 r. w Polsce zebrano 12,8 mln ton odpadów komunalnych, z czego 10,8 mln ton (84,5%) stanowiły odpady odebrane z gospodarstw domowych. To oznacza, że każdy Polak statystycznie wytworzył średnio 332 kg odpadów, czyli o 7 kg więcej niż w roku poprzednim. 43% tych odpadów zostało poddanych składowaniu, a tylko 21,5% przekształceniu termicznemu z odzyskiem energii. A szkoda, bo potencjał jaki leży w energii z odpadów mógłby efektywnie zasilić polskie elektrociepłownie produkujące energię elektryczną i ciepło dla naszych domów.

W Polsce nadal panuje przywiązanie do konwencjonalnych źródeł wytwarzania ciepła i prądu oraz konwencjonalnych nośników energii, głównie paliw kopalnych. Tymczasem  frakcja odpadów powstająca po sortowaniu, która nie nadaje się już do ponownego wykorzystania czy odzysku, mogłaby zostać zagospodarowana właśnie do wytwarzania energii. W ten sposób ograniczylibyśmy  degradację środowiska, którego źródłem są składowiska tego typu odpadów.

– Jeśli nie można ani zapobiec powstaniu odpadów, ani poddać ich recyklingowi, odzysk zawartej w nich energii jest korzystniejszy od składowania. Mówimy tu zarówno o korzyściach ekonomicznych, ale też ekologicznych. Dlatego trzeba szukać jak najwydajniejszych technologii, redukujących do minimum szkodliwość dla środowiska. Wspierać ten kierunek rozwoju energetyki za pomocą ulg podatkowych oraz kształtowania przepisów zwiększających popyt na takie rozwiązania. W ten sposób zostaną „zaprogramowane” działania przedsiębiorców oraz świata nauki. Przyniosą one pożądane owoce – pisze Andrzej Malinowski, Prezydent Pracodawców RP w przedmowie do raportu „Gospodarka Obiegu Zamkniętego – szanse i wyzwania”, którego partnerem jest firma Fortum.

RDF – paliwo przejściowe polskiej gospodarki

Tymczasem co roku składowane jest blisko 2 mln ton odpadów, z których można byłoby  wyprodukować paliwo alternatywne RDF lub preRDF. Jego wartość kaloryczna jest zbliżona do węgla kamiennego, a zatem RDF mógłby z powodzeniem zastąpić to właśnie paliwo kopalne.

Ale czym dokładnie jest RDF?

– Laikowi paliwo RDF przypomina konfetti – to płatki folii, drewna, zatłuszczonego papieru i tworzyw sztucznych pociętych na kawałki o wymiarach od 3 do ok. 8 cm. W procesie produkcji RDF-u pozbawiamy się części organicznej znajdującej się w zmieszanych odpadach komunalnych. Paliwo alternatywne to zatem nic innego, jak pozostałości po sortowaniu odpadów komunalnych, które nie nadają się do ponownego wykorzystania, ale ciągle mają wartość – wartość energetyczną. Dopiero bardziej dokładna analiza chemiczna pozwala nam zrozumieć na czym polega jego wyjątkowość. RDF to najbardziej lokalne paliwo, które charakteryzuje się wysoką wartością energetyczną (w okolicach 10-22 Mj/Kg), która jest dwukrotnie wyższa od wartości energetycznej węgla brunatnego – tłumaczy Krzysztof Karolczyk, Manager ds. Rozwoju Elektrociepłowni Fortum.

Jak wyjaśnia ekspert, normy emisji dla RDF są tak restrykcyjne, że węgiel brunatny przekracza je… sześciokrotnie. RDF to zatem także paliwo dużo bardziej przyjazne dla środowiska. Ponadto, RDF to paliwo lokalne, a jego dostępność jest związana z codziennym funkcjonowaniem ludzi, a nie konkretnymi miejscami na mapie. Oznacza to niskie koszty transportu i ogromne korzyści środowiskowe dla mieszkańców.

– Musimy racjonalnie wykorzystywać zasoby. Konieczne jest też ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko wytwarzanych produktów, które podobnie jak materiały i surowce powinny pozostawać w gospodarce możliwie jak najdłużej. Zminimalizowane powinno być też wytwarzanie odpadów. Są to podstawowe założenia gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ), której główny celem jest odejście od postawy „wykorzystać i wyrzucić”, na rzecz bardziej zrównoważonego wykorzystywania zasobów” – tłumaczy we wstępie do raportu „Gospodarka Obiegu Zamkniętego – szanse i wyzwania – Michał Kurtyka, Minister Klimatu i Środowiska.

Przykład wielopaliwowej elektrociepłowni Fortum w Zabrzu pokazuje, że taka zmiana podejścia do zasobów i odpadów jest możliwa. Zastąpiła ona przestarzałe elektrociepłownie węglowe w Zabrzu i Bytomiu. RDF może w niej stanowić nawet 50% miksu paliwowego. Inwestycja ta znacząco wpłynęła na ograniczenie emisji CO2 i innych substancji. Eksperci Fortum szacują, że emisja pyłów spadnie ponad 11-krotnie, dwutlenku siarki ponad 7-krotnie, a tlenków azotu blisko trzykrotnie – w porównaniu do emisji z wyłączonych elektrociepłowni.

Biogaz

Metan, powstający w sposób naturalny w szeregu procesów związanych z przetwarzaniem odpadów komunalnych, rolniczych oraz osadów ściekowych, jest jednym z gazów cieplarnianych. Jednak biorąc pod uwagę założenia GOZ powinien być również brany pod uwagę, jako efektywne i lokalne źródło energii. Jednak aby tak się stało, wymagane są spore nakłady inwestycyjne.

Jak tłumaczy dr Maciej Sołtysik z Instytutu Prognoz i Analiz, współautor Raportu „Gospodarka Obiegu Zamkniętego – szanse i wyzwania”: „Na około 270 składowisk odpadów komunalnych w Polsce funkcjonuje jedynie 25 instalacji z odzyskiem energii cieplnej i 68 z odzyskiem energii elektrycznej. Wykorzystanie lokalnych zasobów gazu wysypiskowego, osadów z oczyszczalni ścieków komunalnych i przemysłowych byłoby idealnym rozwiązaniem wpisującym się w GOZ. To rozwiązanie z powodzeniem jest stosowane na przykład w Szwecji, gdzie biogaz zostaje uszlachetniony do parametrów gazu ziemnego, a cały proces wspierany jest przez władze zwolnieniami z podatków”.

Czy Polska powinna zatem traktować odpady, jako problem, który zamiata się pod dywan? Oczywiście, że nie. Zmiana podejścia do odpadów, a przede wszystkim efektywne ich wykorzystanie, to szansa na rozwiązanie problemu zagospodarowania odpadów oraz korzyści wynikające z ograniczenia wykorzystywania paliw kopalnych – w tym węgla. Do tego potrzebne są jednak także odpowiednie uwarunkowania prawne.

Jednym z zadań koalicji „Włącz Czystą Energię dla Polski”, której inicjatorem jest firma Fortum, ma być wypracowanie takich właśnie rozwiązań prawnych i systemowych, które stworzą jak najlepsze warunki do realizacji założeń Gospodarki Obiegu Zamkniętego i efektywniejszego wykorzystania odpadów do produkcji energii.

Źródło: Fortum