Najważniejsze wydarzenia na rynku energii w 2019 r. okiem regulatora

Równoważenie interesów odbiorców i przedsiębiorstw energetycznych, przy zagwarantowaniu mechanizmów konkurencji rynkowej oraz dbanie o  rozwój całego sektora, to nadrzędne cele działań Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.

Miniony rok obfitował w sektorze energetyki w szereg istotnych wydarzeń. Dla Urzędu Regulacji Energetyki był okresem intensywnych prac związanych m.in. z przygotowaniem i przeprowadzeniem kolejnych aukcji na sprzedaż energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii oraz pierwszej w historii aukcji na premię kogeneracyjną. Szczególne zainteresowanie opinii publicznej i mediów w 2019 r. dotyczyło zatwierdzania przez Prezesa URE taryf na sprzedaż energii elektrycznej dla gospodarstw domowych na 2020 r. Wynikało to przede wszystkim z przywrócenia URE funkcji regulacyjnych w tym obszarze po zamrożeniu cen na 2019 r.

W minionym roku Prezes URE prowadził kolejne postępowania mające na celu wykrycie ewentualnych manipulacji na rynku energii, a także monitorował rynek pod kątem bezprawnych praktyk przedsiębiorstw energetycznych.

Poniżej przedstawiamy wybrane działania regulatora rynku w 2019 roku, którego funkcję sprawowali: Maciej Bando oraz ‒ od 24 lipca ‒ Rafał Gawin, powołany na stanowisko Prezesa URE na pięcioletnią kadencję.

ENERGIA ELEKTRYCZNA

Ustawa prądowa

Od 1 stycznia 2019 r. zaczęły obowiązywać regulacje tzw. ustawy prądowej, które wprowadziły mechanizm ochrony odbiorców końcowych przed wzrostem cen energii elektrycznej w 2019 r.

Podstawowym celem ustawy było zagwarantowanie braku wzrostu cen energii elektrycznej w porównaniu z cenami z 2018 r. przy zastosowaniu następujących mechanizmów: obniżenia stawki akcyzy, obniżenia stawki opłaty przejściowej oraz obowiązku „zamrożenia cen” energii elektrycznej dla odbiorców końcowych przez przedsiębiorstwa obrotu. Jednocześnie firmy obrotu uzyskały prawo do stosownych rekompensat w związku ze sprzedażą energii elektrycznej po cenie ustawowej.

Zakres kompetencji Prezesa URE wynikający z nowych przepisów został rozszerzony o przygotowanie i publikowanie danych pozwalających na uruchomienie procesu rekompensat dla przedsiębiorstw energetycznych oraz o podejmowanie działań w przypadku nieprzestrzegania przez przedsiębiorstwa określonych obowiązków przewidzianych ustawą prądową.

Zatwierdzanie nowych taryf na 2020 r.

W grudniu ubiegłego roku Prezes URE zatwierdził taryfy na 2020 r. dla Operatora Systemu Przesyłowego (PSE), pięciu największych dystrybutorów energii elektrycznej (tj. PGE Dystrybucja, Tauron Dystrybucja, Enea Operator, Energa Operator, innogy Stoen Operator), a także taryfy na sprzedaż energii dla klientów korzystających z taryfy sprzedawcy z urzędu: Tauron Sprzedaż, Enei i Energi Obrót. Na początku stycznia 2020 r. zostało zakończone ostatnie postępowanie w sprawie taryfy PGE Obrót na sprzedaż energii elektrycznej dla odbiorców w gospodarstwach domowych.

W wyniku wnioskowanych przez przedsiębiorców, a zatwierdzonych przez Prezesa URE nowych taryf, w 2020 r. rachunki odbiorców energii w gospodarstwach domowych (grupa G11) będą wyższe o ok. 9 zł miesięcznie. Dla odbiorców zużywających  stosunkowo więcej energii elektrycznej niż przeciętny odbiorca, nominalny wzrost opłat za energię będzie odpowiednio wyższy. Średni wzrost płatności dla wszystkich grup taryfowych w gospodarstwach domowych wyniesie 11,6 proc.

Aukcje na zakup energii z OZE

W ubiegłym roku Prezes URE po raz czwarty ogłosił aukcje na sprzedaż energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. W ramach wszystkich aukcji, które odbywały się w listopadzie i grudniu, przeznaczono do sprzedaży blisko 185 TWh energii o łącznej wartości ponad 69,6 mld zł. W wyniku rozstrzygnięcia wszystkich przeprowadzonych aukcji sprzedano prawie 91 TWh energii elektrycznej o łącznej wartości ok. 20,6 mld zł, a zakontraktowana w wyniku aukcji energia jest tańsza, niż zakładał ustawodawca. W wyniku rozstrzygnięcia aukcji może powstać ok. 2,2 GW nowych mocy w technologii wiatrowej, ok. 0,9 GW w technologii PV oraz niecałe 20 MW nowych mocy w pozostałych technologiach OZE.
Zdecydowana większość wsparcia (20,3 mld zł) trafi do instalacji nowych ‒ w których wytworzenie energii elektrycznej po raz pierwszy nastąpi po dniu zamknięcia sesji aukcji.

Wszystkie aukcje przebiegły bez zakłóceń, a system Internetowej Platformy Aukcyjnej (IPA) po raz kolejny zdał egzamin.

TGE nominowanym operatorem rynku energii elektrycznej (NEMO)

Prezes URE ponownie przyznał Towarowej Giełdzie Energii status Nominowanego Operatora Rynku Energii Elektrycznej (NEMO) do prowadzenia jednolitego mechanizmu łączenia europejskich rynków energii dnia następnego i dnia bieżącego dla polskiego obszaru cenowego. Uprawnienie to będzie obowiązywać przez kolejne cztery lata. TGE po raz pierwszy uzyskała uprawnienia operatora NEMO w grudniu 2015 r. Instytucję Nominowanego Operatora Rynku Energii Elektrycznej opisano w tzw. Rozporządzeniu CACM z 2015 r., zawierającym szczegółowe wytyczne dotyczące alokacji transgranicznych zdolności przesyłowych i zarządzania ograniczeniami przesyłowymi na rynkach dnia następnego i dnia bieżącego, w tym katalog kryteriów, które musi spełniać NEMO.

W listopadzie TGE wykonała kolejny krok w stronę łączenia rynków energii. Towarowa Giełda Energii 19 listopada 2019 uruchomiła transgraniczny rynek dnia bieżącego energii elektrycznej (Single Intra-Day Coupling – SIDC) w modelu XBID, który łączy krajowe Rynki Dnia Bieżącego Energii Elektrycznej w ramach Unii Europejskiej i umożliwia ciągły handel transgraniczny pomiędzy podmiotami w większości krajów Europy. Platforma XBID jest instrumentem ujednolicania rynków dnia bieżącego w krajach Unii Europejskiej i Norwegii.

Postępowania dotyczące badania ewentualnych manipulacji na rynku energii

Wszczęte przez Prezesa URE 19 grudnia 2018 r. postępowanie wyjaśniające w sprawie znacznego wzrostu cen energii elektrycznej w okresie wrzesień ‒ grudzień 2018 r. na instrumencie BASE_Y-19 notowanym na Towarowej Giełdzie Energii zostało zakończone złożeniem w maju ub. r. zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa manipulacji lub próby manipulacji na hurtowym rynku energii elektrycznej. BASE_Y-19 to roczny instrument terminowy z fizyczną dostawą na 2019 r. i jeden z podstawowych instrumentów na TGE.

Po analizie zebranych informacji stwierdzono, że tak istotny wzrost cen energii elektrycznej instrumentu BASE_Y-19 nie był jedynie wynikiem wzrostu kosztów, które poniosły przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej w związku z prowadzoną działalnością.

Prokuratura Okręgowa w Warszawie w sierpniu 2019 r. wszczęła w tej sprawie dochodzenie.

W ubiegłym roku prowadzone były także trzy postępowania wyjaśniające w związku z nietypowymi zachowaniami uczestników rynku, które mogą wyczerpywać znamiona manipulacji  bądź próby manipulacji na rynku lub niezgodnego z prawem wykorzystywania informacji wewnętrznych.

PALIWA GAZOWE

Wzrost pojemności magazynowych dla gazu ziemnego.

W lutym 2019 r. Prezes URE zmienił koncesję na magazynowanie paliw gazowych w instalacjach magazynowych Gas Storage Poland, rozszerzając ją o nowe pojemności magazynowe Kawernowego Podziemnego Magazynu Gazu Kosakowo. Aktualnie pojemność magazynowa czynna KPMG Kosakowo wynosi 239,40 mln m³ (wcześniej było to 145,5 mln m³). Zwiększenie pojemności magazynowej czynnej KPMG Kosakowo podniesie poziom bezpieczeństwa energetycznego kraju. W magazynach utrzymywane są zapasy handlowe oraz zapasy obowiązkowe gazu ziemnego.

Taryfy na 2020 r.

W grudniu ub.r. zatwierdzona została taryfa PGNiG Obrót Detaliczny, dotycząca jedynie odbiorców w gospodarstwach domowych. W nowej taryfie, która będzie obowiązywać do 30 czerwca 2020 r., ceny gazu uległy obniżeniu o 2,9 proc., natomiast stawki opłat abonamentowych pozostały na niezmienionym poziomie. Oznacza to spadek średnich płatności w części rachunku dotyczącej obrotu (cena za paliwo gazowe oraz opłata abonamentowa) o 2,6% zarówno dla odbiorców używających gazu wysokometanowego, jak i gazów zaazotowanych. Do obniżki cen przyczyniły się niskie ceny gazu na Towarowej Giełdzie Energii.

GAZ-SYSTEM operatorem systemu przesyłowego na polskim odcinku gazociągu jamajskiego

Pod koniec ubiegłego roku Prezes URE wydał decyzję określającą warunki umowy powierzającej operatorstwo na gazociągu jamalskim pomiędzy OGP GAZ-SYSTEM (operator systemu przesyłowego na terytorium RP) a SGT EuRoPol GAZ (właściciel systemu).

Umowa, która obowiązuje do 31 grudnia 2022 r., określa m.in. obszar wykonywania działalności gospodarczej przez operatora, zasady realizacji obowiązków przez strony oraz zasady korzystania przez GAZ-SYSTEM z majątku EuRoPol GAZu, a także wynagrodzenie należne obu spółkom z tytułu realizacji umowy.

CIEPŁOWNICTWO

Aukcje CHP

Ustawa z grudnia 2018 r. o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji zastąpiła dotychczasowy system wsparcia oparty na świadectwach pochodzenia z kogeneracji. Aukcje w 2019 r. odbywały się już wg nowych zasad, gdzie wsparciem jest premia dopłacana wytwórcom do ceny energii elektrycznej w ramach jednego z czterech systemów: aukcyjnego, premii gwarantowanej i premii gwarantowanej indywidualnej ustalanej przez Prezesa URE oraz w postaci naboru – w formie premii kogeneracyjnej indywidualnej dla jednostek, które wygrają nabory przeprowadzane przez Prezesa URE.

W okresie od 17 do 20 grudnia 2019 r.  przeprowadzona została pierwsza ogłoszona przez Prezesa URE aukcja na premię kogeneracyjną za sprzedaż energii elektrycznej wytworzonej w nowych lub znacznie zmodernizowanych jednostkach kogeneracji (wszystkie o mocy zainstalowanej od 1 do mniej niż 50 MW). W wyniku rozstrzygnięcia aukcji, premią kogeneracyjną objęto ponad 3,6 TWh energii elektrycznej, a wartość premii przyznanej wytwórcom wyniosła ok. 308 mln zł.

Od 18 do 20 grudnia regulator prowadził także nabór na premię kogeneracyjną indywidualną – dla jednostek nowych i znacznie zmodernizowanych, o mocy nie mniejszej niż 50 MW. Ponieważ nie złożono żadnej oferty spełniającej wymagania określone w ustawie, nabór nie został rozstrzygnięty.

PALIWA CIEKŁE

1 września 2019 r. weszła w życie ustawa o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, a 1 grudnia 2019 r. zaczęło obowiązywać rozporządzenie Ministra Aktywów Państwowych w sprawie szczegółowego wykazu paliw ciekłych, których wytwarzanie, magazynowanie lub przeładunek, przesyłanie lub dystrybucja, obrót, w tym obrót z zagranicą, wymaga koncesji oraz których przywóz wymaga wpisu do rejestru podmiotów przywożących. Na podstawie nowych przepisów zmianie uległa definicja paliw ciekłych, natomiast paliwa o nowych kodach CN włączono do wykazu paliw ciekłych podlegających koncesjonowaniu lub wpisowi do rejestru podmiotów przywożących.

W związku z tymi zmianami, przedsiębiorcy zajmujący się wytwarzaniem, magazynowaniem, przeładunkiem, przesyłem, dystrybucją lub obrotem paliwami ciekłymi, którzy mają obowiązek uzyskania koncesji lub zmiany zakresu posiadanej koncesji, a także firmy dokonujące przywozu paliw ciekłych ‒ mają obowiązek złożenia stosownego wniosku (o udzielenie koncesji lub jej zmianę, o wpis do rejestru lub zmianę wpisu) w terminie do 1 marca 2020 r.

OCHRONA ODBIORCÓW

W 2019 r. do Urzędu wpływały liczne sygnały o nieuczciwych praktykach sprzedawców prądu lub gazu. URE systematycznie informował  przestrzegają potencjalnych odbiorców przed nieuczciwymi praktykami, Prezes URE przypominał o podstawowych zasadach postępowania, które pomogą uchronić przed nieuczciwymi sprzedawcami.

• Na początku roku 2019 do Prezesa URE napływały liczne sygnały od odbiorców końcowych (innych niż gospodarstwa domowe) o problemach związanych z brakiem ofert sprzedaży energii elektrycznej, a w konsekwencji brakiem możliwości zawarcia umów na sprzedaż energii. Poza przypomnieniem klientom obowiązujących regulacji w tym zakresie, Prezes URE zwrócił się do Ministra Energii oraz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z prośbą o przyjrzenie się problemowi i podjęcie stosownych działań.
• Prezes URE w 2019 r. wszczął kilkanaście postępowań administracyjnych w sprawie cofnięcia koncesji podmiotom, w przypadku których zachodziło podejrzenie rażącego naruszenia warunków określonych w koncesji lub innych warunków wykonywania koncesjonowanej działalności gospodarczej, określonych przepisami prawa. Prezes URE cofa koncesję między innymi wtedy, gdy stwierdzi, że dany podmiot nie dysponuje środkami finansowymi gwarantującymi prawidłowe wykonywanie jego działalności. Informacje o takich działaniach regulatora są ważnym sygnałem dla odbiorców, którzy mają czas na rozważenie ewentualnej zmiany sprzedawcy
• W związku z upadłością spółki Energetyczne CentrumPrezes URE przedstawił istotne dla klientów tej spółki informacje, uzyskane od Syndyka Masy Upadłościowej firmy, w tym wzór zgłoszenia wierzytelności dla klientów,którzy przed dniem upadłości Spółki (02.12.2018 r.) zapłacili za energię lub gaz za okres, w którym Spółka takich usług nie świadczyła.
• Prezes URE decyzją z 20 maja 2019 r. cofnął koncesję na obrót energią elektryczną przedsiębiorcy Pulsar Energia. 10 lipca 2019 r. Do końca 2019 r. kwestia prawomocności decyzji Prezesa URE nie została przesądzona.
• 29 listopada 2019 r. Prezes URE poinformował o otrzymanej informacji od niezależnegosprzedawcy energii elektrycznej i gazu – spółki Hermes Energy Group (HEG), o zamiarze zaprzestania działalności koncesjonowanej polegającej na sprzedaży energii elektrycznej i gazu z dniem 30 listopada br. Urząd przypomniał obowiązujące rozwiązania systemowe, które gwarantują odbiorcom, że utrata dotychczasowego sprzedawcy nie oznacza utraty ciągłości dostaw energii elektrycznej lub gazu. W myśl obowiązujących przepisów – od 1 grudnia klienci objęci zostali tzw. systemem sprzedaży rezerwowej (awaryjnej) gwarantującej ciągłość dostaw.
• O potrzebie dalszego udoskonalania przepisów dotyczących relacji przedsiębiorstwo energetyczne – klient, rozmawiali uczestnicy warsztatów dotyczących rozwoju rynku gazu ziemnego w Polsce, które odbyły się w grudniu 2019 r.  Dużo uwagi poświęcono m.in. kwestiom sprzedaży rezerwowej, procedurze zmiany sprzedawcy, przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym oraz konieczności zwiększania świadomości i edukacji odbiorców końcowych.

ENERGETYKA NA FORUM EUROPEJSKIM

• W maju minionego roku Rada Unii Europejskiej zakończyła prace nad nowelizacją unijnych ram polityki energetycznej. Celem przyjętych rozwiązań jest ułatwienie przechodzenia na czystą energię, dalsza integracja europejskich rynków i większe zorientowanie na konsumenta oraz lepsze przygotowanie na sytuacje kryzysowe.
• 26 września ubiegłego roku Rada Administracyjna Agencji Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (Agency for the Cooperation of Energy Regulators, ACER), mianowała Christiana Zinglersena na stanowisko dyrektora Agencji. Christian Zinglersen objął stanowisko 1 stycznia 2020 r. Celem działań Agencji jest integracja rynków krajowych w jeden wspólny unijny rynek energii. Realizowana jest ona głównie za pośrednictwem Rady Regulatorów ACER, której członkiem jest Prezesa URE. Rada jest organem opiniodawczym, stanowiącym platformę współpracy regulatorów w ramach Agencji oraz poprzez grupy robocze i zespoły, których zadaniem jest wspieranie ACER w tworzeniu wewnętrznego rynku energii.
• 4 grudnia w Urzędzie Regulacji Energetyki odbyło się spotkanie Prezesa URE z Przewodniczącym amerykańskiej Federalnej Komisji ds. Regulacji Energetyki (Federal Energy Regulatory Commission, FERC). Tematemrozmów były m.in. sposoby wykrywania i zapobiegania manipulacjom na rynku energii, rozwój sektora LNG w USA i Europie oraz odnawialne źródła energii.

Źródło: Urząd Regulacji Energetyki