Prezes URE złożył kolejne zawiadomienie do Prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa polegającego na manipulacji na hurtowym rynku energii

Zarządzone przez Prezesa URE 19 grudnia 2018 r. postępowanie wyjaśniające w sprawie znacznego wzrostu cen energii elektrycznej od września do grudnia 2018 r. na instrumencie BASE_Y-19 notowanym na Towarowej Giełdzie Energii (TGE) zostało zakończone złożeniem zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa manipulacji lub próby manipulacji na hurtowym rynku energii elektrycznej. BASE_Y-19 jest jednym z podstawowych instrumentów na TGE. To roczny instrument terminowy z fizyczną dostawą na rok 2019.

Prezes URE wielokrotnie zwracał uwagę na negatywne skutki zmian, które zachodziły na rynku w ciągu ostatnich kilku lat. Niestabilne otocznie regulacyjne tj. częste zmiany przepisów prawa (np. nowelizacje ustawy o OZE, ustawa zamrażająca ceny prądu) wywołują ogromną niepewność co do zasad funkcjonowania przedsiębiorstw na rynku energii powodując również wymierne straty po stronie odbiorców energii elektrycznej (bankructwa poszczególnych przedsiębiorstw, ponoszenie wyższych opłat ze względu na konieczność skorzystania ze sprzedaży rezerwowej, brak możliwości uzyskania ofert od przedsiębiorstw obrotu w sytuacji zakończenia poprzedniej umowy, itd.).

Dodatkowo przeprowadzone w latach ubiegłych transakcje przejęć i zakupów zmieniły strukturę podsektora wytwarzania (wzrost koncentracji) i w znacznym stopniu ograniczyły konkurencję.

Próba przeciwdziałania negatywnym skutkom tych zmian poprzez wprowadzenie obowiązku sprzedaży całej wyprodukowanej energii na Towarowej Giełdzie Energii (tzw. obligo giełdowe) poczynając od początku 2019 r. – ze względu na wyłączenia zawarte w ustawie – może nie wywrzeć oczekiwanego skutku. Wyprzedzając bowiem powyższą regulacje przedsiębiorstwa energetyczne zawarły wcześniej umowy sprzedaży m.in. z przedsiębiorstwami obrotu z własnej grupy kapitałowej na 2018 r. Umowy te nie mogły być anulowane i stanowiły podstawę do „wyłączenia” tej części energii spod obowiązku „obliga”.

Obserwowany od pierwszej połowy 2018 r. znaczny wzrost cen energii elektrycznej na rynku hurtowym, który od września 2018 r. był szczególnie widoczny w zawieranych na TGE transakcjach na rocznym instrumencie terminowym, którego wykonanie przypada w 2019 r. skłoniły Prezesa URE do zarządzenia – na podstawie art. 23p ust. 1 ustawy Prawo energetyczne – kolejnego postępowania wyjaśniającego w celu zbadania, czy do wzrostu cen mogły przyczynić się działania uczestników rynku o charakterze noszącym znamiona ewentualnej manipulacji lub próby manipulacji na rynku energii, w rozumieniu rozporządzenia REMIT.

Przykładami najbardziej ewidentnych zachowań uczestników rynku, które mogą stanowić manipulacje na rynku są m.in.:

1. Wash trades (sztuczny obrót) – praktyka polegająca na zawieraniu transakcji sprzedaży lub zakupu produktu energetycznego sprzedawanego w obrocie hurtowym, w przypadku gdy nie ma zmian w korzyściach lub ryzyku rynkowym lub gdy korzyści lub ryzyko rynkowe są przenoszone między stronami działającymi w porozumieniu lub w zmowie;
2. Improper matched orders (niewłaściwe zlecenia dopasowane) – transakcje, w których zarówno zlecenia kupna, jak i sprzedaży są wprowadzane w tym samym czasie lub prawie w tym samym czasie, z tą samą lub zbliżoną ceną i ilością przez tego samego uczestnika rynku lub przez różnych, ale działających w zmowie uczestników rynku.
3. Placing orders with no intention of executing them (składanie zleceń bez zamiaru ich realizacji) – praktyka obejmuje składanie zleceń, w których ceny są wyższe bądź niższe niż w poprzednim zleceniu danego uczestnika rynku. Zamiarem nie jest realizacja zlecenia, lecz wywołanie mylnego wrażenia, że istnieje popyt lub podaż na dany produkt energetyczny po danej cenie. Zamówienia są następnie wycofywane z rynku przed ich wykonaniem;
4. Pump and dump (zawyżanie ceny produktu energetycznego przeznaczonego do sprzedaży) – praktyka ta obejmuje zajmowanie długiej pozycji (kupno) instrumentu terminowego na produkcie energetycznym, a następnie podejmowanie dalszych działań zakupowych i / lub rozpowszechnianie wprowadzających w błąd pozytywnych informacji o produkcie energetycznym w celu podwyższenia ceny tego produktu. Inni uczestnicy rynku są wprowadzani w błąd przez wynikający z tego wpływ na cenę i są zachęcani do zakupu hurtowego produktu energetycznego. Manipulator następnie sprzedaje dany produkt energetyczny po zawyżonej cenie;
5. Marking the close (ustalanie ceny zamknięcia) – praktyka polega na celowym kupowaniu lub sprzedawaniu hurtowych produktów energetycznych na zamknięciu rynku w celu zmiany ceny zamknięcia lub kursu rozliczeniowego produktu energetycznego sprzedawanego w obrocie hurtowym lub indeksów giełdowych, w kierunku pożądanym przez manipulanta;
6. Abusive squeeze/market cornering (tzw. wyciskanie w złej intencji lub „zawężanie rynku”) – praktyka stosowana przez uczestników rynku, którzy mają znaczący wpływ na podaż lub popyt na produkty energetyczne sprzedawane w obrocie hurtowym i wykorzystują swoją pozycję w celu istotnego zniekształcenia ceny, po której inni uczestnicy hurtowego rynku muszą dostarczać, przyjmować dostawy lub je odraczać, aby wypełnić swoje zobowiązania.
7. Circular trading – praktyka polegająca na składaniu zleceń sprzedaży przez podmiot posiadający wiedzę, iż równocześnie składane są zlecenia kupna takiego samego wolumenu produktów i po takiej samej cenie (bądź też takie zlecenia kupna zostaną wkrótce złożone); Działanie jest uważane za nielegalne, ponieważ wyklucza konkurencję.

Przeprowadzone przed zarządzeniem przez Prezesa URE ww. postępowania badanie hurtowego rynku energii elektrycznej, zostało zakończone w grudniu 2018 r. i wykazało, że:

Źródło: Urząd Regulacji Energetyki